İ’LAMU’Ş-ŞEYH
Hadis Şeyhinin bir
Hadis'in veya Hadislerin yazılı olduğu kitab'ın falan Şeyh'den rivayet'i
olduğunu talebeye bildirmesinden ibaret tahammulu'l-İlm metodlarından biridir.
Şeyh yazdırdığı Hadis'i veya içinde rivayet ettiği Hadisler bulunan bir yazılı
metni ''Bu benim falandan rivayetimdir'' diyerek talebeye ilan eder. Şu var ki
gerek icazet, gerekse mukatebe yoluyla Hadis rivayetinde açıkça veya zimnen
rivayet'e izin bulunduğu halde i'lamu'ş-Şeyh böyle değildir. Bunda icazet'e.
Yani Hadisleri rivayet'e izin verildiğine işaret eden bir husus yoktur.
İ'lamu'ş-Şeyh, Hadis
rivayetime izin vermek manasına geldiğinden Şeyh'in ''bu benim rivayetim''
diyerek Şeyhinden rivayetini açıklamasının talebenin rivayetine yeterli olup
olmadığı konusunda ihtilaf vardır. Nitekim Hadis Alimleri, fakihler ve
usulcülere göre talibin, Şeyhinin kimden rivayet ettiğini bildirdiği Hadis'i
rivayet etmesi caizdir.
İbn Cureyc, Abdullah b.
Ömer el Umer, Er-Ramehurmuzi, Şafiilerden Ebu'n-Nasr es-Sabbağ, Malikilerden
Ebu'l-Abbas el Velid b. Bekr el-Gamri ve Abdulmelik b. Habib ve Usul Alimi
Fahruddin er-Razi bunlardandır. Hatta er-Ramehurmuzi ile bazı zahiri Alimler
Şeyh'in ''bu benim rivayetimdir'' dedikten sonra ''onu benden rivayet etme''
veya '' onu benden rivayetine izin vermiyorum'' diyerek rivayet'e müsade etmese
bile yine de talibin ondan rivayet'i caiz olur.'' demişlerdir.
Kadı İyad ise bu görüşü
naklettikten sonra şöyle der:
''Bu görüş sahihtir.
Başka nazar gerektirmez; zira Şeyh'in Hadis te hiçbir illet veya şüphe yokken
talib'i o'nu rivayetten men etmesi müessir değildir; zira Hadis'i o'na tahdis
etmiştir. Bundan dönmesi olmaz.'' (ilma,
110).
Bununla beraber Şeyh'in
Hadis'in ve kitab'ın kimden rivayet edilmiş olduğunu mücerred İ'lam etmesiyle
rivayet caiz olmaz. Nitekim İmam Gazali, İbnu's-Sallah ve ona tabi olarak
Nevevi bu görüştedirler. İmam Gazali Şeyhinle rivayetinin caiz olmayabileceğini söyler. İbnu's-Sallah
ile Nevevi ise Şeyh'in kimden rivayet'i olduğunu mücerred bildirdiği Hadislerin
senedleri sahih olduğu takdirde bunlarla amel etmesinin vacip olduğuna
kaildirler. (ulum,157).